Jeżeli otrzymaliśmy decyzję organu rentowego odmawiającą przyznania renty (na przykład z tytułu niezdolności do pracy lub rodzinnej) czy emerytury lub nie zgadzamy się z wysokością naliczonego nam świadczenia – możemy starać się o zmianę takiej decyzji.
Od wydanych przez ZUS decyzji przysługuje odwołanie do sądu powszechnego ? w zależności od rodzaju decyzji jest to sąd rejonowy lub okręgowy. Uprawnionymi do złożenia odwołania, są ubezpieczony (np. osoba starająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, emeryturę) oraz inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja (np. wdowa ubiegająca się o rentę po mężu). Drugą stroną postępowania przed sądem jest organ rentowy, tj. ZUS.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami odwołanie od decyzji wnosi się do właściwego sądu za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który wydał zaskarżoną decyzję. W praktyce oznacza to, że pismo zaadresowane do sądu składamy osobiście lub za pośrednictwem poczty w Zakładzie, a nie w Sądzie. Odwołanie można również wnieść ustnie do protokołu w Sądzie, który przekaże je do organu rentowego.
Koniecznie pamiętajmy o zachowaniu terminu do wniesienia odwołania. Termin ten wynosi jeden miesiąc, licząc od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie złożone po terminie sąd odrzuci, nawet jeśli przedstawione w nim nasze stanowisko będzie słuszne. Mimo przekroczenia miesięcznego terminu sąd rozpozna sprawę jeśli uzna, że termin został przekroczony nieznacznie i to z przyczyn niezależnych od odwołującego.
Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Z odwołania powinno jednak jasno wynikać, że strona jest niezadowolona z wydanej decyzji. Warto jest jednak opisać sądowi dlaczego z decyzją się nie zgadzamy. W odwołaniu powinniśmy wskazać przede wszystkim jaką decyzję skarżymy (znak, data wydania oraz przedmiot np. ?decyzja w sprawie odmowy przyznania renty rodzinnej?). Dobrze jest też określić i krótko uzasadnić swoje zarzuty i wnioski. Należy również podać, w jakim zakresie zaskarżona decyzja nam nie odpowiada, a zatem, czy zaskarżamy ją w całości, czy w części. Powinniśmy też opisać czy wnosimy o uchylenie decyzji (np. w przypadku decyzji nakładającej obowiązek zwrotu świadczenia), czy też o jej zmianę (np. decyzja odmawiająca prawa do renty/emerytury). Na poparcie twierdzeń przytaczanych w uzasadnieniu odwołania należy wskazać (i załączyć) dowody w postaci dokumentów. Można także wnieść o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków czy też, gdy wymaga tego charakter sprawy, z opinii biegłego specjalisty z danej dziedziny (przykładowo w przypadku sprawy dotyczącej renty z tytułu niezdolności do pracy będzie to biegły z zakresu medycyny, który po przebadaniu ubezpieczonego oraz zapoznaniu się z dokumentacją medyczną wyda opinię dotyczącą niezdolności do pracy i terminie jej powstania). Nie zapominajmy również o podpisie ubezpieczonego albo jego przedstawiciela ustawowego.
Jeżeli ubezpieczony nie radzi sobie z reprezentowaniem własnych interesów przed sądem, a nie ma środków na opłacenie usług prawnika ? adwokat lub radca prawny może zostać przez Sąd przyznany z urzędu. Koszty pomocy prawnej w tym przypadku pokryje Skarb Państwa.
Jeżeli ZUS uzna odwołanie za słuszne, zmienia lub uchyla swoją decyzję. Jeżeli zaś odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione, zostanie przekazane do sądu wraz ze stanowiskiem organu.
W trakcie postępowania przed sądem decyzja nie podlega wykonaniu. Sąd, do którego wpłynęło odwołanie, w razie uwzględnienia odwołania, zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Jeżeli sąd nie znajdzie podstaw do uwzględnienia odwołania, to je oddala.
Od wyroku sądu, który rozpoznawał odwołanie od decyzji, służy stronie (zarówno ubezpieczonemu jak i organowi rentowemu) apelacja do sądu drugiej instancji.